Train op gedrag dat past bij een groeimindset

Pepijn Lochtenberg

Je wil dat je sporters zich volledig inzetten, het beste uit zichzelf halen en plezier halen uit hun ontwikkeling en hun sport. Of je dit gedrag terug zal zien zal afhankelijk zijn van een mindset (basisovertuiging) over leren en ontwikkelen waarin sporters van elkaar kunnen verschillen.  

Carol Dweck is een Amerikaanse psychologe die veel onderzoek heeft gedaan naar de invloed van de mindset van mensen op hun gedrag. Ze begon haar onderzoek in het onderwijs, maar heeft dit onderzoek ook uitgebreid naar de sport. Ze onderscheidt twee mindsets: 

Sporters met een vaste mindset hebben de overtuiging dat je talent dat je vanaf je geboorte meekrijgt voor een zeer groot deel bepalend is voor hoe goed je kan worden in je sport. Uiteraard speelt de mate van training ook een rol, maar je talent heeft meer invloed.  

Sporters met een groeimindset hebben de overtuiging dat de mate waarin je oefent, leert en ontwikkelt sterk bepalend is voor hoe goed je uiteindelijk wordt. Talent speelt ook een rol, maar de hoeveelheid en kwaliteit van training bepaalt uiteindelijk of deze aanleg tot uiting komt in de toekomst. 

De mindset van een sporter kan per gebied verschillen. Een renner kan bijvoorbeeld denken dat hij zijn tactische vaardigheden kan verbeteren, maar dat hij qua explosiviteit altijd achter zal blijven. Of een renster die denkt dat haar conditie steeds beter kan worden, maar dat ze altijd een stresskip zal blijven. 

Invloed op gedrag

De mindset van een sporter heeft grote invloed op zijn of haar gedrag. Als je de overtuiging hebt dat jouw talent vooral bepalend is voor jouw prestaties in de toekomst (de vaste mindset), dan is de kans groot dat je er alles aan gaat doen om die status van talent te beschermen. Onbekende dingen uitproberen, feedback vragen of doorzetten na tegenslagen zie je dan weinig in het gedrag terug. 

Heb je de overtuiging dat hoe veel en hoe goed je oefent vooral je toekomstige prestaties bepaalt (groeimindset), dan zien we in het gedrag van de sporter dat ze nieuwe dingen uitproberen, leren van gemaakte fouten en hulp vragen aan anderen.

Bovenstaande verschillen in gedrag hebben veel invloed op de ontwikkeling van een sporter op de lange termijn. Over het algemeen zal gelden dat het gedrag dat past bij een groeimindset tot betere ontwikkeling en prestaties leidt. 

Hoe herken je een mindset bij jezelf of bij een sporter?

De mindset van een trainer of van een sporter kan je merken in het gedrag: hoe iemand omgaat met tegenslagen, hoe iemand omgaat met nieuwe uitdagingen of hoe iemand zich uit over zichzelf. 

Herkennen van de vaste mindset

Uitspraken die een aanwijzing zijn voor iemand met een vaste mindset: 

  • Dat kan ik gewoon niet
  • Jij gaat er wel komen met jouw talent
  • Je hebt het of je hebt het niet

Gedrag van sporters dat een aanwijzing is dat iemand een vaste mindset heeft: 

  • In de comfort zone blijven: oefeningen of bewegingen die al heel goed beheerst worden vaak blijven doen en nieuwe oefeningen uit de weg gaan. 
  • Verklaringen voor slechte prestaties buiten jezelf zoeken, om je eigen beeld van ‘talent’ rechtop te houden. 
  • Inzet is afhankelijk van de mate van inzet die nodig is om het benodigde resultaat te halen (bijvoorbeeld winnen). 


Gedrag van trainers dat een aanwijzing is dat iemand een vaste mindset heeft: 

  • In jouw ogen getalenteerde sporters flink meer aandacht geven dan sporters die je als minder getalenteerd inschat. 
  • Je straft fouten af, ook wanneer iemand met volle inzet en concentratie een fout maakt. 
  • Je gebruikt vooral evaluerende communicatie: wat de sporter deed was goed of was fout, weinig oog voor het proces. 


Herkennen van de groeimindset

Uitspraken die een aanwijzing zijn voor iemand met een groeimindset: 

  • Dat kan ik nog niet
  • Hij heeft dat echt al goed getraind
  • Daar moet ik nog even op oefenen


    Gedrag van sporters dat een aanwijzing is voor iemand met een groeimindset: 
  • Nieuwe uitdagingen en leerervaringen opzoeken (nieuwe bewegingen, nieuwe oefeningen) om eigen vaardigheden te vergroten. 
  • Bij fouten naar zichzelf kijken, feedback of tips vragen voor verbetering en vervolgens een nieuwe poging wagen om het onder de knie te krijgen. 
  • Inzet is hoog, ongeacht de situatie. De drijfveer is om beter te worden in datgene dat je doet. 

Gedrag van trainers dat een aanwijzing is voor iemand met een groeimindset: 

  • Je geeft alle sporters die je begeleidt met dezelfde overtuiging feedback en adviezen. 
  • Je stelt eisen aan inzet en concentratie. Fouten gemaakt door een sporter die met volle inzet en concentratie bezig gebruiken je om van te leren. 
  • Je bent in je communicatie vooral gericht op het proces van ontwikkeling. 

Hoe help je als trainer-coach om sporters een groeimindset te ontwikkelen?

1) Uitleggen hoe het werkt

Geef uitleg over de verschillende mindsets en hoe je deze mindsets bij elkaar kan herkennen. Creëer een cultuur waarin jullie elkaar helpen om het gedrag te laten zien dat past bij een groeimindset.   


2) Coachen op inzet en ontwikkeling

Coach op inzet en help sporters de koppeling zien tussen hun inzet en de stappen in hun ontwikkeling. 


3) Geef het goede voorbeeld

Laat als trainer-coach gedrag zien dat past bij een groeimindset: 

  • Probeer nieuwe dingen uit in trainingen en coaching. Wees open over momenten waarop het niet ging zoals je had gehoopt en hoe je daarvan wilt gaan leren. 
  • Oefen openlijk dingen die je niet goed kan of die buiten jouw comfortzone liggen. 

Bronnen en aanbevelingen om verder te lezen

  • Dweck (2006): Mindset: how you can fulfil your potential. 
  • Heuvingh & van der Heide (2017): Talent van morgen: groeimindset als basis voor talentontwikkeling

Pepijn Lochtenberg Msc. (1985) is SPORTPSYCHOLOOG VSPN® en vormt samen met Martijn Ruitenburg Focus like a Pro Sport, een praktijk voor sportpsychologie.