Pepijn Lochtenberg
Veel trainer-coaches zien een gevoel van zelfvertrouwen en de afwezigheid van twijfel en onzekerheid als een belangrijke voorwaarde voor topprestaties. Het is een beeld dat in de hele maatschappij veel voorkomt: een gevoel van zekerheid is belangrijk, net als het geloof dat je het goed zal doen en de afwezigheid van gevoelens van angst en lastige gedachten. Vanuit dit idee geven doen trainer-coaches op verschillende manieren pogingen om ze verbaal moed in te spreken en hun gevoel van zelfvertrouwen te vergroten.
Daarbij is de kans groot dat de sporter ook het idee ontwikkelt een gevoel van zekerheid nodig is om goed te kunnen presteren. Een zelfverzekerd gevoel ervaren wordt een doel op zich. Op onzekere momenten is hij vooral bezig met het managen van zijn onzekerheid en twijfel, in plaats van gefocust te zijn op de uitvoering van zijn acties. Hij is op dat moment hard bezig om iets te managen, dat eigenlijk heel menselijk is:
'Als je geen twijfel voelt, dan betekent dat waarschijnlijk dat je arrogant doet. Ik zie twijfel als een kracht, want dan ben ik alert.’
Rafael Nadal, tennisser, 19-voudig Grand Slam winnaar.
‘Iedereen heeft zijn twijfels, ook ik. Als je die twijfel niet meer hebt, dan wordt het monotoon en komt er gemakzucht bij kijken. Dat is gevaarlijk in topsport.’
Sven Kramer, schaatster
4x Olympisch Goud & 3ox WK goud
Als je Rafael Nadal ziet tennissen of Sven Kramer ziet schaatsen, dan is er van de buitenkant weinig te zien van de twijfel die ze ervaren. Dag in dag uit laten ze daden van zelfvertrouwen zien: ze doen wat ze zich hebben voorgenomen om te doen. Uiteindelijk is dat wat telt!
Of zoals Jonah Oliver – sportpsycholoog van Australische topsporters – het stelt:
‘Op de Olympische Spelen worden geen medailles uitgedeeld aan degenen die de hoogste gevoelens van zelfvertrouwen rapporteerden, maar aan de degenen die het beste hun sportactie uitvoeren.’
Streef met je sporters dus naar daden van zelfvertrouwen, in plaats van streven naar een gevoel van zelfvertrouwen.
1. Bespreek waarden & stel concrete doelen in gedrag
Zorg dat jouw sporter duidelijk heeft welk gedrag hij in de training en in de wedstrijd wil laten zien. Welke daden van zelfvertrouwen wil de sporter laten zien?
Zorg dat dit concreet waarneembaar gedrag is, bijvoorbeeld:
2. Train bereidheid
Gevoelens van onzekerheid en twijfel zijn onlosmakelijk verbonden met het menselijk bestaan en met het leveren van topprestaties. Oefen met sporters om acties te ondernemen, ook wanneer deze acties lastige gevoelens met zich meebrengen. Dit kan in trainingen en in het dagelijks leven, door expres situaties op te zoeken die buiten je comfortzone liggen. Bijvoorbeeld:
De coach van Rafel Nadal – zijn oom Toni Nadal - vroeg hem bij een belangrijke jeugdwedstrijd om de hele wedstrijd service-volley te spelen (een strategie die hij niet goed beheerste). Hij deed het en verloor. Zijn coach: ‘toen wist ik dat hij de top ging halen. Hij was bereid al het ongemak en alle lastige gevoelens te ervaren en toch door te gaan op het voorgenomen plan.;’
Voor veel (jonge) sporters is het spreken voor een groep een uitdagende situatie en daarmee een mooi voorbeeld van een bereidheidsoefening.
Voor veel mensen uit de comfortzone en elke dag kansen om het te oefenen.
Voor bovenstaande voorbeelden geldt dat dit alleen bereidheidsoefeningen zijn als de situaties voor de sporters lastige gedachten en gevoelens met zich meebrengen.
Onderzoek samen met je sporters welke oefeningen voor hun buiten de comfortzone zijn en bespreek wat het doel is van het opdoen van deze ervaringen.
3. Beloon daden van zelfvertrouwen (ook als ze mislukken)
Essentieel vanuit jouw rol als trainer-coach is om de daden van zelfvertrouwen te belonen, want dit is het gedrag dat je wilt bekrachtigen (zie voor meer informatie hierover het paper ‘functie van gedrag’). Het gaat erom dat je het uitvoeren van de daden van zelfvertrouwen met een gevoel van onzekerheid gaat versterken.
Als je veel daden van zelfvertrouwen onderneemt, dan is de kans aanwezig dat het gevoel van zelfvertrouwen zich ontwikkelt, doordat je ervaart dat je iets kan. Echt zelfvertrouwen, van waaruit weer nieuwe daden van zelfvertrouwen kunnen voortkomen. Pas op dat dit gevoel van zelfvertrouwen niet stiekem weer een doel op zich wordt.
Blijf de daden van zelfvertrouwen het belangrijkst maken, want het gevoel kan morgen weer anders zijn!
Harris, 2010. The Confidence Gap, from fear to freedom.
Pepijn Lochtenberg Msc. (1985) is SPORTPSYCHOLOOG VSPN® en vormt samen met Martijn Ruitenburg Focus like a Pro Sport, een praktijk voor sportpsychologie.
